Hoofdpagina

HAMMERVELD
JAZZ
ROERMOND

De eerste 3 jaren

De glorieuze jaren
1969-1975

De laatste jaren
1976 - 1981

 

“Hammerveld Jazz Roermond” festivals
Deel 1: de eerste 3 jaren
door Peter Verhagen

Begin 20e eeuw sloeg de in Amerika ontstane jazzmuziek ook in Europa aan, beïnvloed door de radio en de eerste grammofoonplaten uit de Verenigde Staten. Jongeren zogen de nieuwe muziekvorm gretig in zich op, niet zelden tot ergernis van conservatief ingestelde muziekliefhebbers. De beïnvloeding werd versterkt door vooral de diverse dansorkesten, die vanuit de Verenigde Staten naar Nederland kwamen.
De tweede wereldoorlog bracht in het door Duitsland bezette Europa een doorbraak teweeg. Ondanks strikte verboden en tegenwerkingen van de nazi's ontstonden er tal van kleine combo's in steeds wisselende samenstellingen. Zij bootsten de muziek na die in het geheim beluisterd werd van de Amerikaanse radiozenders. Na de bevrijding waaiden de blues, swing, bebop en andere jazzvormen massaal de Atlantische Oceaan over. Vanuit München veroverde de Amerikaanse leger-big band van Glenn Miller heel Europa.

Tot de vele steden in Europa, waar zich na 1945 alle mogelijke en onmogelijke bands en combo's vormden, behoorden in Limburg Maastricht, Sittard, Venlo en Roermond. In zekere zin was het ook verzetsmuziek, waarmee jongeren zich afzetten tegen de in hun ogen vermolmde muziek van ouderen. (Roermond kende pianisten als Theo Reynaerdts, Sjors Dehue en Louis Dupont. Er ontstonden combo's zoals The Blue Rhythm Kings van de Roermondse gemeenteambtenaar en oud-verzetsman Gerard van Appeven).

In 1961werd in het Roermondse café “Heinsberg”, annex “De Paerssjtal”, de Roermondse Jazz Sociëteit geboren. Ze kwam voort uit ettelijke los-vaste groepjes van wisselende samenstelling. Leden van de Roermondse Jazz Sociëteit, meest scholieren van de middelbare scholen die de bevoogding van de priesters van het oude Bisschoppelijk College ontvluchtten, musiceerden zelf of speelden wat daarvoor doorging. In de weekends kregen ze gezelschap van Roermondse jongens die toentertijd in Nijmegen en Tilburg studeerden.
Soms werden combo's van elders uitgenodigd om een avond te komen spelen. Zo kwam de jonge pianist Louis van Dijk in juni 1965 met een trio in een aftands Lelijk Eendje vanuit Amsterdam naar “De Paerssjtal” voor een gage van 250 gulden (1965!) - een bedrag waarvoor de thans o.a. met Pieter van Vollenhoven optredende pianist zijn jasje niet eens meer los knoopt.
De Roermondse Jazz Sociëteit telde ongeveer 150 betalende leden. Met een schamele gemeentelijke subsidie (in 1964: 500 gulden!) organiseerde ze menige jazzavond. Ze slaagde er zelfs in een gemeentelijke dansvergunning los te peuteren, waarna naar hartelust kon worden geswingd.

Inmiddels werden in Europa naar Amerikaans voorbeeld her en der grootschalige jazzfestivals georganiseerd. Antibes-Juan les Pins dankt er niet in de laatste plaats zijn enorme populariteit aan met een daarbij behorende groot aantal toeristen. Uitblinker was toch het door Joe Napoli professioneel opgezette festival van het Belgische Comblain-la-Tour. Joe Napoli betuigde hiermee zijn dank aan het Ardennenstadje, dat de oorlogsgewonden tijdens het Ardennenoffensief had helpen onderduiken en ontkomen aan Duitse krijgsgevangenschap.
Ondersteund door een luidruchtige reclamecampagne kwamen diverse jazzgrootheden uit Amerika naar Comblain-la-Tour. Half Europa, voorzover het jazzliefhebbers betrof, kwam er op af. Wie er niet geweest was, telde niet mee. Het lag voor de hand dat ook Roermondse jazzliefhebbers er op af gingen.

'Ik zie het nog zó voor mij. Die natte, van de regen doorweekte boomgaard en het orkest van Benny Goodman. De muzikanten in rode jasjes en ze swingden de pan uit. En het kwartet van Dave Brubeck, met Paul Desmond op altsaxofoon. Ik hoor ze nog 'Take Five' spelen. Fantastisch was het.'

Oud-journalist en Roermondenaar Piet Tummers ziet en hoort het meer dan 35 jaar na datum nog haarscherp in zijn herinnering: het jazzfestival van Comblain-la-Tour in 1965. Met zijn zwager, de zakenman Lambert Meisters, bezocht hij het evenement in het Belgische Ardennenplaatsje. Weer terug in Roermond was het een dag later al beklonken. De bisschopsstad moest en zou óók zo'n festival krijgen, had het tweetal in een vlaag van tomeloos enthousiasme besloten. Wat na pogingen in o.a. Groningen, Loosdrecht en Arnhem niet lukte, werd in Roermond in een paar weken werkelijkheid. Korte tijd later was de oprichting van de Stichting "Hammerveld Jazz Roermond" met een startkapitaal van 100 gulden, betaald uit eigen portemonnee, een feit. Tummers werd de eerste voorzitter, Meisters de penningmeester. “De Stichting beoogt niet het maken van winst en stelt zich te doel de bevordering van de Jazz-muziek onder alle lagen der jongere bevolking” vermelde de Stichtingsakte. De naam van de Stichting verwees naar de locatie waar dit eerste Nederlands openluchtjazzfestival van start zou gaan: het sportveldencomplex "Hammerveld", gelegen tussen de Roer en de Hambeek en genoemd naar de nabij gelegen hoeve "Het Ham". Voor hen stond het namelijk vast dat het maagdelijke Hammerveld de ideale plek was voor zo’n jazzfestival..

Concert van het Misha Mengelberg – Carl Schulze Kwartet in het Gemeentemuseum van Roermond zaterdagaovond 23 april 1966. Met Misha Mengelberg (p), Carl Schulze (vib), Arend Nijenhuis (b) en Martin van Duynhoven (dr) Fotograaf onbekend.

Eer het eerste festival in het Hammerveld werd gehouden, moesten nogal wat wantrouwende lokale politici en andere grootheden over de streep getrokken worden. Besloten werd dan ook om in het voorjaar van 1966 in de grote zaal van het Roermonds Gemeentemuseum een tweetal jazz-concerten te houden. Het eerste concert was op zaterdagavond 19 maart. Walter Strerath uit Mönchen Gladbach (die voor zijn optreden in Roermond een concert van de NWDR in Keulen liet varen!) en Jack van Poll uit Roosendaal werden aan twee vleugels in een jamsession tegenover elkaar geplaatst. In de uitverkochte zaal zweepten zij elkaar, samen met drummer Ruud Pronk en bassist Michael Dieck, op tot grote hoogten. Het concert werd een grandioos succes. Burgemeester René Höppener van Roermond, tot dan toe welwillend, was enthousiast. De gemeenteraad was bekeerd. Het tweede concert was van het Misha Mengelberg – Carl Schulze kwartet op 23 april. Er werd zodoende een gunstig klimaat geschapen voor het festival en de toezegging van een bescheiden garantiesubsidie van de gemeente was daar.

25 en 26 juni 1966 werd het eerste “Hammerveld Jazz Roermond” festival gehouden. De gemeente Roermond en een brouwerij hadden financiële steun toegezegd. Door de militairen van de kazerne in Roermond werd de verlichting en geluidsapparatuur verzorgd. Er was een consumptietent (van de brouwerij, met ook een beat-band erin) waar drank en frites gekocht kon worden. Vooral werd er door de omliggende grensplaatsen veel aandacht aan het festival besteed. Nog voor de organisatoren zelf aanplakbiljetten hadden laten drukken waren door Duitse jazzliefhebbers al biljetten gemaakt en verspreid. Het was ook heel vreemd, maar zelfs in de “Arnhemse Courant” werd in een aankondiging aandacht besteed aan het festival (zeker door een in Roermond bekende journalist!).
De enige wens die de organisatoren nog had, was veel zon en erg veel festivalgangers.
Dit eerste festival had echter een matig succes en viel enigszins letterlijk en figuurlijk in het water. De weergoden hielden kennelijk niet van jazz, want de regen stortte vooral de eerste dag met bakken op het festivalterrein neer. De eerste dag ging zodoende uit als een nachtkaars maar de tweede dag was beter.

Het “Hammerveld”. Foto: Pieter Boersma, Amsterdam

De zondag begon met een imponerende “jazz”mis in de Roermondse kathedraal, zoals dat in het katholieke zuiden destijds gewoon was. Oorspronkelijk was deze mis in de open lucht op het festivalterrein gepland, maar die regen .……!
De mis werd opgeluisterd door de South Jazz Band uit Tilburg.

Het uiteindelijke programma mocht dan wel niet om over naar huis te schrijven zijn; het programma bestond uit voor de helft uit buitenlandse, vooral Duitse, groepen maar er stond wél al meteen een Amerikaanse naam op het affiche: trompettist Ted Curson. Vele artiesten speelden helaas vrij ongeïnteresseerd en toen de Boy Edgar Big Band het slotconcert verzorgde, zaten er hierdoor nog meer muzikanten op het podium dan bezoekers op zeiltjes of klapstoeltjes vóór het plankier. Helaas want Boy plukte onverwachts de zangeres Arly Day nog uit het publiek om een nummertje mee te doen. Zo’n spontane reactie moet dit soort festivals aangenaam maken.

Hammerveld 1 werd met 1.006 betalende bezoekers echter een financiële strop, terwijl er toch volgens de organisatoren ongeveer 3000 mensen aanwezig waren geweest. Ook het aantal Duitse liefhebbers viel tegen, waar toch veel reclame was gemaakt. Maar geen greintje van pessimisme bij de bestuursleden. Een door de regen nauwelijks aangetast enthousiasme. “Het volgend jaar weer …!!”

De recensies van Pé Hawinkels2 en Hans Lehr3 waren vrij positief, ondanks alle kleine organisatorische problemen en de nog erg amateuristische aanpak en onwetendheid in het jazzgebeuren van de organisatoren. Er was volgens hen ook te weinig propaganda in de rest van Nederland gemaakt zodat vele jazzliefhebbers uit het westen van het land niet aanwezig waren. Maar misschien dat dit festival, volgens hen, in de toekomst een goede tegenhanger van de buitenlandse festivals zou kunnen worden.

Concert van het Gunter Hampel Quartet op het festival zondag 26 juni 1966. Met Gunter Hampel (vib), Victor Kaihatu (b) en Nedley Elstak (tp) Foto: Pieter Boersma, Amsterdam

Het Hammerveld was ook niet de geschiktste plaats. In hun organisatorische onervarenheid hadden de initiatiefnemers geen rekening gehouden met een reeks praktische problemen. Voor elektriciteit en watertoevoer waren lange leidingen nodig. Zelfs met honderden meters prikkeldraad was een goede afsluiting van het Hammerveld-park niet mogelijk. Toiletten ontbraken, maar gelukkig was er wel overvloedig struikgewas.
Er werd een geniale oplossing gevonden voor de locatie. Het volgende festival zou worden verplaatst naar het half in puin liggende, witte kasteeltje Hattem dat met zijn besloten voorterrein en achterliggend park omringd werd door een gracht. Vanaf de Maastrichterweg voerde een laan met fraaie bomen naar het kasteeltje. Terzijde van deze allee kon een ruim parkeerterrein en later ook een camping worden ingericht. Voortaan zou het evenement zich hier afspelen, maar de goed klinkende naam “Hammerveld Jazz Roermond” bleef behouden.
Om het Roermondse publiek warm te houden voor de jazzmuziek werden in de wintermaanden van 1966/1967 door de Stichting in samenwerking met de Roermondse culturele vereniging “Civitas” enkele jazzconcerten verzorgd in de bar van het Harmoniepaviljoen o.a. door het Eddy Edmiston Quartet uit Schotland.

Het tweede festival (26 en 27 augustus 1967) werd al meteen uitgebreid met een kunstmarkt en de plaatselijke koetsier reed op zaterdagmiddag met zijn Jan Plezier door de binnenstad, met aan boord de Circus Square Jazz Band die met vrolijke dixielandklanken het winkelend publiek alvast een voorproefje gaf van wat 's avonds zou volgen.

Het programma was toen ook nog bescheiden; weer een aantal Duitse groepen maar met de Nederlandse coryfeeën als Rita Reys, Pim Jacobs, Louis van Dijk, Misha Mengelberg en Henny Vonk. Hammerveld Jazz 2 trok zo'n 3500 à 4000 bezoekers, maar het was nog steeds geen volksfeest. Je kon er van alles doen of laten. een terrasje pikken, flaneren langs de kunstmarkt, liggend jazz luisteren op het grote grasveld voor het podium, een beetje vrijen, een pilsje pakken in de kasteelbar, of gewoon de eendjes voeren…… De drummer Han Bennink gaf na afloop zijn mening over het festival: "Een mooie romantische omgeving, ideaal voor zo'n gelegenheid. Het is een heerlijk publiek. Je krijgt er op die manier echt zin in. Het wordt volgend jaar toch zeker weer georganiseerd."
De Duitse t.v.-zender ZDF was er tijdens dit tweede festival bij, nochtans zonder ervoor te betalen.

De publieke belangstelling vanuit de rest van Nederland, België en Duitsland kwam pas goed op gang bij de derde editie van het festival (16, 17 en 18 augustus 1968). Het festival werd deze keer met een vrijdagavond, waar vooral meer beat en pop-achtige muziek werd gespeeld, verlengd. De organisatie contracteerde het dubbele aantal bands, met als grootste trekpleister de tenorsaxofonist Ben Webster en verder klinkende namen als Jon Eardly, George Maycock, Big Flechit, Jacques Pelzer en René Thomas. De Duitse TV was ook weer van de partij en die kwam nu met geld over de brug.

Het festivalterrein bij het kasteeltje Hattem. (1967) Foto: Jos Korfmacher, Roermond

Ben Webster bezorgde de organisatie al meteen de nodige kopzorgen. De wereldster had namelijk geen werkvergunning, zo had een overijverige Haagse ambtenares van Justitie ontdekt. En dus kreeg de organisatie te horen dat de man met het onafscheidelijke hoedje zijn toeter niet mocht uitpakken, laat staan er ook nog op blazen. Maar de plaatselijke politiecommissaris liet met een vertragingstruc zien dat hij geen dienstklopper was.

Zoveel jaar na datum weet oud-voorzitter Tummers nog een aardige anekdote over Ben Webster te vertellen: 'Voordat hij moest optreden, trok de saxofonist zich even terug in de kelderruimte van kasteeltje Hattem voor het gebruikelijke inblazen. Ineens haalde Ben Webster het mondstuk van zijn lippen en zei hij tegen mij: 'I believe it's raining.' Maar het regende helemaal niet. In het gammele gebouw lekte de een of andere leiding, zodat er waterdruppels op de hoed van Webster vielen.'

Naar aanleiding van dit 3e festival kon men volgens Pé Hawinkels4 bezorgd de vraag stellen of het Roermondse Jazzfestival, enig in Nederland, wel een succes geworden is. Deze vraag lag nu voor de hand, en, kon beantwoord worden met “JA”.
Men keek vervolgens alweer vooruit naar het volgende jaar. De basis was namelijk gelegd voor een traditie, waarvan achteraf gezegd kan worden, dat ze misschien wel een van de grootste stedelijke culturele evenementen van de 20ste eeuw is geweest.

Den Haag, 4 november 2002

Line Up “Hammerveld Jazz Roermond” festivals
1966 (25 en 26 juni)

Zaterdag 25 juni:
- Max Zimmermann Sextett uit Duitsland
- Circus Square Jazz Band uit Geleen o.l.v. Joop Dings (bj)
- Trio Walter Strerath uit Duitsland
- Ton Wijkamp Kwartet met Ton Wijkamp (p), Willem Reinen (tp, fh), Hans van Rossum (b, g, bj), en Pierre Courbois (dr)
- Ulli Paulssen Swingtett uit Duitsland
- Trio Wim Kuyper uit Roosendaal
- Ted Curson (USA) (tp) met Trio Jack van Poll (met Jack van Poll (p, s) en o.a. Ruud Pronk (dr))
- Jack van Poll’s Big Band (NL/BE)

Zondag 26 juni:
- Mr Felix’ Brass Band uit Duitsland
- Gunter Hampel Quartet met Gunter Hampel (GE) (vib, kl, fl), Pierre Courbois (dr), Victor Kaihatu (b,g), en Nedley Elstak (USA) (tp)
- South Jazz Band uit Tilburg o.l.v. Henk van Belkum (tp)
- Herman Schoonderwalt Septet met Herman Schoonderwalt (s), Toon van Vliet (ts), Cees Smal (tp,tb), Rudi Brink (ts), John Engels (dr), Frans Elsen (p), en Jacques Schols (b)
- Diamond Five met o.l.v. Cees Slinger (p)
- Piet Noordijk Kwartet met Piet Noordijk (s, kl), Cees Slinger (p), John Engels (dr), en Jacques Schols (b)
- Henny Vonk (voc) met Cees Slinger (p), John Engels (dr), en Wim Essed (b)
- Boy’s Big Band o.l.v. Boy Edgar (p, tp), en met o.a. Theo Loevendie (s, kl), Piet Noordijk (as), Cees Slinger (p), John Engels (dr), Herman Schoonderwalt (s), en later onaangekondigd Arly Day (voc)

1967 (26 en 27 aug)

Zaterdag 26 augustus :
- Trio Gerard Leenhouts (p) uit de omgeving
- Tim’s Kwartet uit de omgeving
- Circus Square Jazz Band uit Geleen o.l.v. Joop Dings (bj)
- Trio Walter Strerath uit Duitsland
- Joop Hendriks Quintet
- Trio Louis van Dijk met Louis van Dijk (p), Rob Langereis (b) en John Engels (dr)
- Dave Pike Quartet met Dave Pike (USA) (vib), Han Bennink (dr), Frans Elsen (p) en Rob Langereis (b)
- The New Sadi Quartet uit België met Al Jones (USA)

Zondag 27 augustus:
- Bourbon Street Small Combo uit de omgeving
- Marktown Syncopaters uit Breda
- The Boogie Woogie Company uit Duitsland
- Karl Kämmer Quintet uit Duitsland
- Henny Vonk (voc) met Ton Wijkamp (p), Rob Langereis (b) en Pierre Courbois (dr)
- Trio Misha Mengelberg met Misha Mengelberg (p), Willem Breuker (s), en Han Bennink (dr)
- Rita Reijs (voc) met Trio Pim Jacobs (met Pim Jacobs (p), Rob Langereis (b) en John Engels (dr)

1968 (16, 17 en 18 aug)

Vrijdagavond 16 augustus:
- Tim’s Kwartet uit de omgeving
- CCC Folk and Blues Incorporated (popgroep)
- Stand in (popgroep)

Zaterdag 17 augustus:
- Trio Rob van den Broeck (p)
- The Landwood Selection uit BE/NL
- Harbour Jazz Band o.l.v. Ferdi Meijer (kl)
- Carl Schulze (vib) met Pierre Courbois (dr) en Maarten van Regteren Altena (b)
- Pol Closset and his Dixieland Gamblers uit België
- Ann Burton (voc) met Trio Louis van Dijk
- Kwartet René Thomas met René Thomas (BE) (g), Freddy Deronde (BE) (b), Stu Martin (USA) (dr) en J.R. Montrose (USA) (ts)

Zondag 18 augustus:
- Midgetown Jazz Band
- Seatown Seven
- Trio Alfred Haurand (GE) (b) uit Duitsland
- Free Music Quartet met Pierre Courbois (dr), Theo Loevendie (s, kl), Maarten van Regteren Altena (b) en John Engels (dr)
- Trio Walter Strerath (GE) (p) uit Duitsland
- Theo Loevendie Trio met Theo Loevendie (s, kl), Maarten van Regteren Altena (b) en John Engels (dr)
- Pete Grimston (USA) (voc) met Ken McIntyre (USA) (p, s), Eddy Hunton, Freddy Deronde (BE) (b), en onaangekondigd Bent Jaedig (Deen) (ts)
- Ben Webster (USA) (ts) met Trio Cees Slinger (met Cees Slinger (p), John Engels (dr) en Jacques Schols (b)
(Trio Cees Slinger later ook onaangekondigd met Tony Scott (USA) (kl))
- The International Jazz Quintet met Big Fletchit (Panama) (dr), Jon Eardly (USA) (tp), George Maycock (Panama) (p), Jacques Pelzer (BE) (s, fl), en Alfred Haurand (GE) (b)

Ben Webster 1968 Ben Webster signeert het programma van secretaresse Marleen van der Beek Fotograaf onbekend

Ben Webster

In zijn derde bestaansjaar durfde het Hammerveld Jazz Festival de vleugels wat verder uit te slaan. Er werden enkele zeer grote jazzartiesten aangetrokken. De belangrijkste was de Amerikaanse
saxofonist Ben Webster.
Hij behoorde tot de Amerikanen die in eigen land onder druk van de snelle opkomst van de popmuziek minder vaak aan de slag konden komen. Zij zochten hun heil daarom in West-Europa. In Paradiso in Amsterdam, maar ook in het Concertgebouw had Ben Webster enkele malen met succes opgetreden. Ook trad hij op voor de VARA-televisie en radio.

Toen zijn komst naar Roermond contractueel was vastgelegd, werd hij royaal in de publiciteit gebracht als de topper van het eerstkomende festival. Zijn markante kop sierde de affiches. Toen gebeurde het. Voorzitter Piet Tummers kreeg een telefoontje van een bazige juriste van het Ministerie van Justitie in Den Haag. Zij verbood het optreden van Ben Webster in Roermond, omdat hij geen werkvergunning bezat. Zij kreeg ten antwoord dat het optreden van deze topartiest niet meer teruggedraaid kon worden. Bovendien vroeg men in Roermond zich af waarom uitgerekend in Limburg ingegrepen zou worden. Het werd al gauw duidelijk dat gevreesd werd voor groot tumult als Ben Webster van een Amsterdams podium zou worden gehaald. De Haagse mevrouw was niet te vermurwen. Ingrijpen was echter pas mogelijk wanneer hij publiekelijk enkele maten zou hebben gespeeld. Ben Webster zou en moest van het Roermondse podium worden gehaald. De daaropvolgende dag kreeg de politiecommissaris per telex de strikte opdracht om in te grijpen zodra Ben Webster ging optreden. Ook de politiecommissaris vond het verdrietig. Hij stond zeer welwillend tegenover het jazzfestival en zijn organisatoren. Er werd een bijna Belgische oplossing gevonden. Nadat Ben Webster aan zijn optreden zou zijn begonnen, zou een rechercheur tussen het duizendkoppige publiek op zoek gaan naar de voorzitter. Had hij deze eindelijk gevonden, dan zou hij hem mee tronen naar het kasteeltje Hattem. Daar zou dan een proces-verbaal worden opgemaakt waarna de voorzitter alsnog een einde aan Ben Websters optreden zou moeten maken.
Tot het opmaken van het proces-verbaal klopte het scenario. Het invullen van zo'n formulier was echter geen eenvoudige zaak. Namen en voornamen moesten worden gespeld en vervolgens nog eens, om fouten te voorkomen. Het nam erg veel tijd in beslag. Intussen speelde Ben Webster, onwetend van wat zich in het kasteeltje afspeelde, verder onder luide bijval van het publiek. Hij kwam zelfs toe aan het spelen van enkele toegiften. Het succes was grandioos! De rechercheur schreef en herschreef nog altijd toen het optreden van Ben Webster allang voorbij was.
Hoe het verder afliep met het proces-verbaal? De organisatie kreeg een boete opgelegd van 'n paar honderd gulden. Die werd door de penningmeester creatief geboekt onder de onkosten. Uiteindelijk werd ze betaald uit de garantiesubsidies van de gemeente Roermond

 

Voetnoot:

1 - Piet Tummers: “Hammerveld Jazz Festival, fenomeen van wereldklasse in Roermond”, in “Spiegel van Roermond 2000”, uitgave RURA, ISBN 90-74602-08-8
- Wim Schulpen: “Culturele waarde Hammerveld Jazz in Roermond onderschat”, in “ Spiegel van Roermond 2001” uitgave RURA, ISBN 90-74602-09-6

2 Pé Hawinkels: “Roermonds Jazz Festival”, in “De Nieuwe-Linie” van 2 juli 1966

3 Hans Lehr: “Roermonds Festival”, in “Jazzwereld” nr.8, september 1966

4 Pé Hawinkels: “Festivals: Roermond III”, in “Jazzwereld” nr.20, oktober 1968