ZOMAAR EEN HUIS:
Ch.Ruijs-Janssen 29-09-2012
I. INTRO:
De Aardbeving: een geluk bij een ongeluk?
Dat dit huis (Varkensmarkt 6-6a te Roermond) niet zomaar een huis is was ons
altijd al duidelijk. Achter de “nieuwe” voorgevel zat een eeuwenoud, schots en
scheef, oergezellig “levend” huis en oeroude kelders. (Waarvan er een pas in de
80er jaren werd ontdekt).
Door de aardbeving (1992) gedwongen rigoureuze maatregelen te nemen om
instorting te voorkomen kwamen we nogal wat verrassingen tegen, zoals muren
van de zogenaamde speklagen en zelfs vakwerk muren, eeuwenoude balken, een
verborgen buitendeur, een hele brede oude schouw, oude vloeren óp oude vloeren
en meer van dergelijke elementen die wezen op een zeer hoge ouderdom van dit
pand. Tevens bleek dat de achtergevel niet de eerste was maar in het pand een
oudere buitenmuur zat. In overleg met een constructeur en de architect hebben wij
toch nog een paar zeer interessante elementen kunnen bewaren en waar dat echt
niet mogelijk was (vanwege de bouwvallige staat) hebben we eerst foto’s gemaakt
om de originele situatie vast te leggen. Het huis werd door middel van een
kooiconstructie zelfdragend gemaakt en volledig in zijn originele staat (indeling)
hersteld en mede dank zij subsidie van de Gemeente Roermond, het Rampenfonds
en natuurlijk vooral onze eigen bankier staat er nu weer een prachtig en veilig huis
en mijn studie over de bewonersgeschiedenis toont aan dat dit huis dat ook wel
verdiend heeft! Dit huis is een ware reis door de geschiedenis van Roermond!
Het onderzoek:
Dank zij het ontsluiten van een nog ongeordend deel van het archief door Jan Ruiten kwamen er nog nieuwe,
verrassende zaken boven water, waardoor ik een deel van mijn verhaal moest herzien. Hieruit was namelijk
gebleken dat er twéé herbergen met bijna de zelfde naam op de Varkensmarkt waren! Het ene, aan de oostzijde,
was “de Kroon” en het andere, aan de westzijde, was “de Drie kronen”! Hierdoor viel een stukje puzzel
waar ik volkomen mee vast was gelopen ineens op zijn plaats! Vandaar deze update.
Dank zij het Kadaster was het niet erg moeilijk de diverse bewoners terug
te vervolgen tot het begin van de 19e eeuw. Wie had het gekocht van wie.
En in het bevolkingsregister kwam ook naar boven wie de bewoners
waren en wie de eigenaren. In het laatste kwart van de 19e eeuw werden
er diverse malen kadastrale wijzigingen aangebracht en werden
Varkensmarkt 4 en 8 afgesplitst. Het huis (Varkensmarkt 6 en 6a) bestaat
tegenwoordig uit twee woningen maar dat is niet altijd zo geweest. Baron
Louis Michiels van Kessenich (behoeft geen nadere uitleg) splitst het huis
in 1880 tot twee woningen. Hij had het huis gekocht van de WeduweVictoria Janssen-Pitaffe.
Daarvoor was de bekende familie Burghoff (3generaties) eigenaar. Zij waren o.a. de oprichters van de Papierfabriek,
bouwden het Jachtslot op Kasteel Montfort en hadden nogal wat huizen in en om Roermond. In 1802 had
Joannes Josephus Burghoff het gekocht van de Koopman/Voiturier Guillaume Rutten die het in 1801 van Jean
Guillaume Rutten had gekocht. Jean Guillaume Rutten was diligence- en postwagenhouder op Keulen en
Brussel. In 1801 werd hij voor de belasting op vensters, deuren en poorten voor 30 ramen of deuren en 1
koetspoort aangeslagen. Dat was het hoogste aantal op de Varkensmarkt. In 1779 verhuurde hij ook een deel
aan de Herbergier en Logementhouder Joannes Gruijter. In 1776 had hij het huis gekocht van Cancelier
Arnold Hendrick Tackoen (Raadsheer van het Hof van Gelre en Burgemeester van Roermond, gehuwd met
Elisabeth Marie van der Renne) en dan duikt ook voor ’t eerst de naam “De Drei Croonen” én “In den Beer”
op: 29 febr 1776: Arnold Hendrick Tackoen Canselier van de Raad van State van het Vorstendom Gelre en zijn
vrouw Elisabeth Marie van der Renne verkoopt aan Jan Willem Rutten, voerman op Keulen en Brussel, voor
900 pattacons (kosten voor de koper) het huis “De Drei Croonen” op den Verckensmerkt, ter ener zijde de
behuizing van wijlen de Oudburgemeester en Schepen Johan Coolen, nu den Landmeter Smabers, en ter
andere zijde het huis van de erfgenamen van wijlen Meester Hoedenmaker Mr Mathis van den Bergh.Op te
leveren tegen Pasen. “met den zaal oft groote kamer genaamd “In den Beer”, waarin de Hertoginne van Gelre
leenrechtig is “ etc
In 1759 woont Postmeester De Bors hier en wordt in de Overdrachts Protocollen vermeld dat het huis bestemd
is als woning voor de Commandant van Roermond. Het huis is dan van Cancelier Arnold Tackoen die het in
1755 van de erven Kroonenbroeck had gekocht. In die koopakte vond ik voor het eerst de uitleg dat De Beer in
De drie Croonen ligt: met de aengehoorige groote Camer, ofte Sael, den welcken onder den naem vant Huijs
2 Den Beer Leenroerigh is aen Haere Keijserlijke ende Koningklijke Majestijt, als Hertoginne van Gelder (Maria
Theresia).
Van 1734 tot 1749 is het huis van Canselier Mathias Martinus Kroonenbroeck (1688-1749)
Advocaat en Procureur, Schepen van Roermond 1713-1737, Schout van Dalenbroek 1718, 1737-49 Raadsheer in
het Hof van Gelre te Roermond. Gehuwd met Maria Gertrudis Copenuer. Hij kocht het huis in 1734 van de
Weduwe Advocaat Hendricus Thomas Bordels. Het huis De Drij Croonen gelegen op de Verkensmerckt: “ Het
voornoemde huis is vrij van alle grond en andere lasten, uitgenomen Den Grooten Zaal van ’t selve huijs, die
bij de leenbrieven genoemd wordt Den Grooten Beer, zijnde Leenroerig aan den Hertog van Gelder”. Met
“Uitgang op de twee Berghskens”
In 1731 wordt de Raedsverwanter van Laer bewoner van de Drij Croonen genoemd. (zie erfeniskwestie 1720)
en in 1728 de erven van Ludir/Lutgerus Christoffel “ouderlijk huijs, gelegen neffens het Hoenderstraatje
genoemt “in Dij Beer” (Hoe dit straatje liep is niet bekend. Is dit misschien het straatje dat op de Kleine
Bergstraat uitkomt? Nog zichtbaar op de oude kadastrale kaarten)
In 1720 is er een probleem over De Drij Croonen (Overdrachten 307) tussen diverse nakomelingen Bordels en
wordt het pand als onderpand gesteld hangende de procedure. Het zou te ver voeren de hele gang van zaken
hier te bespreken.
In 1702 wordt in de Extracten brieven Magistraat van Roermond het volgende vermeld:
“Vandaag is de graaf en prins van Horne met zijn karos hier voor het stadhuis aangekomen in gezelschap van
de graaf van Montfort, de kolonel van het regiment infanterie en de majoor van de provincie Xanten, die
bovengenoemde brief in handen van de trompetter van Kleef gesteld heeft, die “In de dry Croonen” alhier
logeerde, hetgeen door de schepenen Goeijn en Wagener geregeld is”. (inhoud van de brief was: “Aan de
hooggeëerde heren van de stad Kleef, Betreffende Uw verzoek van 16 dezer aangaande Uw verzoek samen
neutraal te blijven berichten wij U, dat na overleg met de graaf van Horn, gouverneur en kapitein-generaal van
deze provincie, wij het als onze plicht achten U mede te delen, dat er een groot onderscheid tussen onze steden
is: namelijk Roermond is versterkt en in staat van verdediging gebracht en Kleef heeft helemaal geen
ommuring en ligt open. Bovendien is dit een zaak van de Staat, waaraan wij ons te houden hebben”).
In 1627 en 1650 wordt Andries Bordels (In de Dond.Prot.)“Waard en logementhouder in Die Drije Croenen”
genoemd. Volgens de Rekening Overluiden is hij in 1656 overleden.
24 december 1631 “den Capitein Manare is gelogeert geweest in de Drye Croonen, syne compagnie was sterck
100 personen”. (tot 822 pers) 1 juli 1632 (beleg) “Den Cancelier is gelogeert geweest in de Drye Kroonen bij Andries Bordels” Andries en zijn vrouw Francisca de Vere woonden wel al in ons huis, maar werden pas 1637 eigenaar en beleend met ons huis.
Ze hadden het in 1637 van Johan Fyneman en zijn vrouw Alyth Vorstermans gekocht, die het huis al vanaf
1601 in bezit hadden. Johan Fyneman was een vermogend man en hij kocht heel wat huizen/percelen in deze
blok. Veel van de nog intakte elementen in ons huis zijn uit die tijd. Hij moet dus verbouwd hebben, en heeft
ook een stuk aangebouwd. Door zijn toedoen werd het huis nog massaler dan het al was. Zijn percelen kwamen
uit op de Markt en Bergstraat en op de Kleine bergstraat. Later ten tijden van de familie Bordels en Burghoff
werd dat zelfs nog uitgebreid.
Van 1548 tot 1601 was Wilhelm Camerich/Kamerychs beleend, en van 1477-1548 Willem Kranss, die het 1477
van Henrick van Koelberch/Kailberch had gekocht. Die wederom had het in 1466 van 1452-1466 Leonart
Stijners/Schroeders gekocht. In 1452 had Dederich van Marlant het aan hem verkocht. Dederich van Marlant
had het vanaf 1446 in eigendom. In de leenakte van Dederich ontdekten we de oudste vermelding van “de
Beer” als naam van het leen. Wie deze Dedrich van Marlant was heb ik nog niet kunnen achterhalen.
1430: “Jennes Lenxkens ontfengt dat huys tot Rurmund met sijnen tobehoor, dat Derx van den Greyn was, a
1430.”
1421: “Aleyt van den Greyn Dirx wijff ontfengt heur husinge tot Rurmund gelegen, tuschen Sybert Goltsmits
huys ende Dries Beckers huys, a 1421.” (dan is er voor het eerst sprake van twéé buren)
1410: Dirck van den Grynde (de jonge)
“Alsulcken huys als gelegen is op den Steenweg tegen (over) Lamberts huys van der Kraeken, VAN DER
VOORSTER DEUR DAER MEN INGEET AN DEN SCHAERSTEEN TOE, tot eenen Gelrischen leene, erft
Dirck van den Grynde op sijnen soon Dirck, a 1410.” Hier is dus al sprake van een stenen huis en geen
“timmer” (een houten huis) en is er al sprake van de Steenweg dus was die al bestraat.
Vóór 1410: Dirck van den Grynde. 1410 is het zelfde jaar dat met de bouw van de huidige Kathedraal op de
Markt werd begonnen. Vanaf wanneer het huis De Beer in handen van de familie van den Grynde is was niet
meer te achterhalen.
De Oudse belening:
1326; Johan Veren Drudensoon
"Johan veren Druden soene helt van den Greve sijn huis te Ruremunde binnen gelegen"
Johan Veren Drudensoon betekend: Johan zoon vrouwe Drude (Gertrude). Hij is in 1323 gehuwd met ene
Aleydis en zij hebben een zoon/broer genaamd Hendricus.
In 1326 word Reinald II officieel Graaf van Gelre. In dat zelfde jaar komt Wachtendonk aan Gelre en krijgt
Erkelenz stadsrechten. In precies het zelfde jaar dus wordt onze Johan Veren Drudensoon met ons huis
beleend !!!
Het onderzoek naar deze Johan Veren Drudensoon loopt nog en zodra we meer weten over hem of het waarom
van zijn belening zullen wij u daarvan op de hoogte stellen. Verdere toelichting op zijn naam in het
gedetailleerde overzicht.
In ieder geval begint de geschiedenis van Varkensmarkt 6 en 6a al in 1326.
3
Samenvatting:
Dit was in vogelvlucht de bewonersgeschiedenis van Het Huis In de Drij Croonen met
daarin De Beer op de Varkensmarkt. (Varkensmarkt 6 en 6a)
Apart dient nog vermeld te worden dat dit huis bij de 2e grote stadsbrand (1665)
gespaard is gebleven maar het viel mij bij het bestuderen van de documenten op dat er
na de 1e stadsbrand (1554) nooit sprake was van een “bouwplaats” maar steeds van een
huis. Gezien de diverse zeer oude elementen die nog in het huis bewaard zijn gebleven
lijkt het erop dat het huis bij die 1e stadsbrand niet volledig is afgebrand of misschien
helemaal niet heeft gebrand.
Zoals u hebt kunnen zien was het bijna 7 eeuwen een heel belangrijk huis in Roermond
dat voornamelijk door diverse vooraanstaande Roermondse en Gelderse Magistraatfamilies
werd bewoond en ook gebruikt werd om belangrijke gasten van de Stad Roermond of het Hof van Gelre te laten logeren!
Tot de komst van de Fransen (die dat leenstelsel afschaften) was De Beer leenroerig aan de Hertog van Gelre.
Daarna werd het meer en meer een “gewoon” woonhuis voor “gewone” mensen en werd het belang voor de
geschiedenis van Roermond vergeten. (Misschien versterkt door de nieuwe “eclectische” voorgevel uit de 2e
helft van de 19e eeuw, waardoor niet meer te zien was wat voor een prachtig oud huis achter die nieuwe gevel
verstopt zat?).
Al het voorgaande toont dus duidelijk aan dat nét zoals een aantal andere locaties in de binnenstad ook dit
eeuwenoude pand zijn speciale aandacht verdient.
Charlotte Ruijs-Janssen
20-08-2003, update 01-11-2012