Uit het hart van ’t Roermondse Veld
Bijdrage
van: Rita van der Molen
Lovaniostraat – Vondelstraat
In het voorjaar
van 2004 werden de woningen in het blok Regentesselaan – Mon.
Evertsstraat – Hendriklaan – Vondelstraat gerenoveerd.
Op 6 juli 2005
kregen bewoners van de woningen binnen het carré Hendriklaan,
Mauritsstraat, Regentesselaan en Vondelstraat, rondom de woningen van
de Lovaniostraat en Vondelstraat te horen dat hun woningen per 1 oktober
2005 de sloopstatus gaan krijgen.
In de Trompetter
van 19 juli 2005 stond een bekendmaking d.d. 8 juli 2005 inhoudende
dat Wonen Zuid te Roermond een vergunning heeft verkregen voor de sloop
van 40 woningen, te weten Vondelstraat 1 tot en met 15, Lovaniostraat
1 tot en met 35 en Lovaniostraat 10 tot en met 36, kadastraal bekend
sectie B nr. 6506 ged., 6817 ged., gemeente Roermond.
Bovengenoemde woningen,
m.u.v. de woningen aan de Mon. Evertsstraat, maken deel uit van waardevol
cultuurhistorisch erfgoed: het enige Roermondse tuindorp van Joseph
Cuypers.
|
Voor
de panden binnen het paars-omrande gebied is de sloopvergunning
op 5 juli 2005 verleend. De panden binnen de rood-omrande gebieden
krijgen per 1 oktober 2005 de sloop-status. Het groen-omrande blok
is gerenoveerd. De meeste betrokken woningen zijn van hetzelfde
type en maken deel uit van het tuindorpcomplex. |
Hoe is ‘t
Roermondse Veld eigenlijk ontstaan? In 1891 bleek uit een enquête
van de Geneeskundige Raad voor Limburg en Oostelijk Noord-Brabant hoe
erbarmelijk de behuizing van de arbeiders in het oude Roermond was.
Om een einde aan dit soort landelijk voorkomende wantoestanden te maken,
werd in 1901 de Woningwet ingevoerd. Men zag deze als instrument om
de sociale onvrede die in de verpauperde wijken heerste en die regelmatig
in oproer dreigde te ontaarden, het hoofd te bieden. Enerzijds bood
de Woningwet 1901 de overheid de bevoegdheid om voorwaardenscheppend
op te treden bij de stedenbouwkundige uitleg en bouwkundige invulling
van een plaats. Anderzijds werd het door middel van voorfinanciering
mogelijk gemaakt de volkshuisvesting voor arbeiders systematisch van
de grond te tillen. De oprichting van talloze woningcorporaties was
het gevolg. De regering hoopte door middel van deze wet particuliere
grondspeculatie tegen te gaan en de woonomstandigheden in de steden
te verbeteren.
In artikel
28 van de Woningwet werd verordend dat grote of snel groeiende steden
een Uitbreidingsplan moesten produceren, waarin de aanleg van de infrastructuur
werd vastgelegd. In steden als bijvoorbeeld Eindhoven, Maastricht en
Roermond werden vanaf 1909 uitbreidingsplannen ontworpen door stedenbouwkundige
en architect ir. J.Th.J. Cuypers (1861-1949), zoon van dr. P.J.H. Cuypers
(1827-1921).
Joseph Cuypers
heeft bij leven nooit de aandacht gekregen die hij verdiende, omdat
hij lange tijd in de schaduw stond van zijn beroemde vader. Feit is,
dat Joseph Cuypers een pionier is geweest op het gebied van stedenbouw
en infrastructuur. Hij maakte deel uit van een netwerk van stedenbouwkundigen
van naam, zoals H.P. Berlage, K.P.C. de Bazel of G.J. de Jongh. Hij
doceerde stedenbouw aan de Sorbonne te Parijs. Hij stond in Heemstede
samen met J. Stuyt en J. Etmans aan de wieg van het eerste Nederlandse
tuindorp, het Res Nova-complex (1909-1910).
In Roermond vond
de eerste grote uitbreiding oostelijk van de oude stad plaats in ’t
Roermondse Veld. De ontwikkeling van die eerste stadsuitbreiding werd
destijds gegund aan Joseph Cuypers en Frans Dupont. Cuypers werd daarnaast
in opdracht van St. Jozef ook betrokken bij de ontwikkeling daarvan
op wijkniveau in ‘t Roermondse Veld, waarbij hij uitging van de
tuinstadgedachte.
Deze gedachte ontstond
in het laat-19de eeuwse Victoriaanse Engeland. Daar waren in die tijd
in de grote steden sloppenwijken waarin chaos en onbeschrijfelijke armoede
heersten. Men achtte het bestaan ervan een moreel schandaal, maar tegelijkertijd
ook een bedreiging voor de maatschappelijke orde. Dit bracht A. Pugin
halverwege de 19de eeuw al op het idee om de sloppenwijkbewoners te
resocialiseren door hen woningen te laten betrekken, die onder goede,
passende architectuur gebouwd waren. Dat veel betere woonklimaat zou
een verbetering in hun morele gedrag bewerkstelligen. Kenmerkend voor
een tuindorp zijn veel licht, lucht en ruimte, kleine bouwblokken met
relatief veel groen en hier en daar omheinde voortuintjes. Voor de invulling
van de “integratiestrategie” werd bij voorkeur de vormentaal
van de tuindorpen toegepast om besloten en intieme straatbeelden te
creëren. Kleine pleintjes vervulden de functie van ontmoetingsplaats
op buurtniveau.
Het straatbeeld
in het Roermondse tuindorp van Joseph Cuypers, het hart van ’t
Roermondse Veld, wordt bepaald door gevarieerde gaaf bewaard gebleven
bebouwing met veel groen. De afwisseling in woningbouw in combinatie
met decoratieve speelse baksteenpatronen, die ook terug te vinden zijn
op de muren met poortjes zijn kenmerkend voor het hele tuindorp. In
de T-vorm van Lovaniostraat en Vondelstraat valt op dat de panden en
poortjes worden gespiegeld aan de overzijde van de straat. Door verwijdering
van de hele Lovaniostraat en de halve Vondelstraat wordt dit bijzondere
patroon doorbroken. Beide straten horen bij elkaar; beide zijden van
elke straat kunnen niet zonder elkaar. De schoonheid wordt vooral bepaald
door het ensemble van al deze elementen.
|
Vondelstraat
/ Lovaniostraat:
Met sloopvergunning.
De diverse speelse baksteenpatronen en de schoorsteen, die uit het
vlak van de gevel is getild zijn hier goed te zien.
|
|
Enkele
details. |
|
Vondelstraat:
Eén van de poorten in het carré met sloopvergunning.
Er is veel werk gemaakt van het baksteenpatroon rond dit poortje. |
|
Een
detail. |
Als de
sloopplannen doorgaan, worden er op korte termijn alleen al in het hart
van ’t Roermondse Veld niet 40 maar zo’n 76 huurwoningen
in de sociale sector gesloopt, een aanzienlijk deel van het oorspronkelijke
tuindorp. En dat terwijl identieke woningen in het aanpalende blok een
jaar geleden zijn gerenoveerd.
Na de sloop van
het hele carré Hendriklaan – Mauritsstraat – Regentesselaan
– Vondelstraat met uitzondering van de koopwoningen rond de hoek
Hendriklaan – Mauritsstraat en aan het begin van de Lovaniostraat,
zal het terrein gedurende een aantal jaren braak liggen, alvorens tot
herbouw wordt overgegaan.
Uit de op 6 juli
2005 aan de bewoners van het carré gepresenteerde plannen blijkt,
dat men voornemens is om 20 koopwoningen en 20 huurwoningen voor starters
te gaan bouwen van een heel ánder type dan de Cuyperswoningen.
Hoe het ook anders
kan, tonen de volgende foto’s:
|
|
Gerenoveerde
woningen Regentesselaan |
Gerenoveerde
poort Vondelstraat. |
.