Roermond een van de oudste centra van aardewerkproductie
Foto's Henri Haenen
Bron: Roermond dichtbij 2013-12-02 op facebook
Roermond was al heel vroeg een centrum van aardewerkproductie. Lang voordat andere steden als Venlo, Tegelen, Maastricht of Sittard een dergelijke industrie opbouwden, floreerde die in Roermond al sinds de stichting van de stad. Dat bleek vandaag toen de Werkgroep Archeologie Roermond een lijvige inventarisatie van vondsten uit opgravingen overhandigde aan wethouder Gerard IJff. Het rapport Roermond centrum aardewerkproductie ,Roermondse Rijkdom' omvat alle archeologische opgravingen die de afgelopen 30 jaar in Roermond zijn gedaan. Uit de vondsten blijkt dat Roermond als een van de eerste steden in Nederland een eigen en florerende aardewerk-industrie had.
Die dateert al vanaf de stichting van de stad door de Graaf van Gelre, in de 13de eeuw. Op een tafel in de kamer van de wethouder werden vanmiddag een aantal vondsten tentoongesteld. Het oudste gevonden stuk is een kan uit 1175, gemaakt van uit licht niet ijzerhoudend leem. Die is in de Luifelstraat gevonden. Volgens voormalig stadsarcheoloog van Nijmegen Jan Thijssen markeert deze vondst het begin van een ontwikkeling naar steengoed, omdat het toen mogelijk werd om bij hogere temperaturen te bakken. De kan was gedecoreerd met ijzerverf, in die tijd heel gewoon.
De industriële ontwikkeling voor de productie van dit soort aardewerk begon in de omgeving van Keulen, in de 12de eeuw. Al gauw waren er soortgelijke industriële werkplaatsen in Schinveld en Brunssum. Tot nog toe was bekend dat met name in Elmpt en Schinveld / Brunssum productieplaatsen waren voor aardewerk. Nu is bewezen dat ook Roermond een dergelijke industrie had, al vanaf het begin van het bestaan van de stad.En wel ver voordat andere steden dit voorbeeld volgden. Steden als Den Bosch en Utrecht bijvoorbeeld hadden pas een keramische productie-industrie na de Middeleeuwen. Ook Tegelen en Venlo, die nu bekend staan om hun keramische industrie, volgden pas eeuwen later na Roermond. Niet eerder dan rond 1400 / 1450, aldus Thijssen.Centrum van aardewerkproductie
Roermond was anders gezegd al heel vroeg een centrum voor aardewerkproductie. Roermond maakte toentertijd deel uit van Gelre, en dit graafschap stond in Europa bekend als zeer ondernemend. Roermond was een van de steden die dit ondernemerschap uitdroegen.
De afgelopen 30 jaar groeven amateurarcheologen in Roermond maar liefst 37.000 historische vondsten op, zei archeologe Yvonne la Rue. Die vondsten dateren van de 12de eeuw tot nu. Het gaat daarbij vooral om aardewerk. Wat de afgelopen decennia gevonden is, werd geïnventariseerd en geclassificeerd, en beschreven in het lijvige boekwerk, dat vandaag aan IJff werd gegeven.Unieke inventarisatie van vondsten
En dat is uniek. Er zijn maar heel weinig steden die überhaupt begonnen zijn aan zo’n inventarisatie, zei Thijssen. IJff zei dat bijvoorbeeld in Maastricht nog niet eens een begin is gemaakt met zulk een boekwerk en een dergelijk inventariserend onderzoek. Het voordeel van de inventarisatie is dat je nu verbanden kunt gaan leggen en aan de hand daarvan heel veel te weten komt over de geschiedenis van de stad. ,,Veel is 30 jaar geleden al gevonden’’, zei Thijssen. ,,Nu pas zien we hoe belangrijk dit allemaal is.’’Schaatsen op zijn middeleeuws
Archeologe Yvonne la Rue wijst op een bot dat op tafel ligt. Het bot is aan de uiteinden doorboord. ,,Het gaat om een oude middeleeuwse schaats’’, verbaasde La Rue haar toehoorders. ,,Door de gaten werd een leren riem gehaald, en je kunt zien dat het bot aan een kant is afgeschuurd. Er werd op de vennen langs de Roer mee geschaatst.’’
Aan de hand van de vondsten kun je zeggen hoe de mensen in Roermond geleefd hadden, wat hun sociale status was, of ze veel contacten met andere windstreken hadden en welke modes ze volgden, zei La Rue.
Globalisering
Aardig is ook hoeveel parallellen je kunt trekken met de huidige tijd. Volgens Thijssen begon de globalisering al rond 1600 met de invoering of het namaken van Chinees porselein. Dat gebeurde toen vooral rond Amsterdam. In Roermond werd rond die tijd veel geïmporteerd vanuit Italië en Spanje. Een van de vondsten in de dikke map laat een afbeelding zien van een vetvanger uit Noord-Frankrijk uit die tijd. Ook gemaakt van niet ijzerhoudend leem, wat de lichte kleur verklaart. Zo’n vetvanger geïmporteerd uit verre oorden verwijst waarschijnlijk naar de sociale toplaag – wie anders kon zich zoiets permitteren. Verder zijn er in Roermond veel Duitse producten gevonden. Vanaf 1760 komt veel porselein uit Engeland, waar dan de industriële revolutie begint, en porselein in grote hoeveelheden geproduceerd wordt.
Georiënteerd niet op Holland, maar op België
Roermond reageerde op internationale ontwikkelingen, blijkt uit de vondsten. Uit de aard van de vondsten blijkt dat de bewoners niet reageerden op ontwikkelingen in Holland, maar wel op die in België. Dat geeft aan dat Roermond toen erg op het huidige België gericht was. (en op Duitsland! ChR)Na inventariseren volgt interpreteren
Nu de inventarisatie rond is, volgt fase 2. Uit al die vondsten kun je een soort legpuzzel maken aan de hand waarvan je de geschiedenis van de stad kunt beschrijven, en wel in heel veel opzichten. Bijvoorbeeld de cultuur, de standen, import en export, de rijkdom van de stad, noem maar op. Hoe ontwikkelde de stad zich zowel in ruimte als economisch. Welke verschuivingen vonden er door de eeuwen heen plaats. Hoe alert reageerde Roermond op ontwikkelingen elders.
De gegevens die nu op een rijtje gezet zijn worden nu dus geïnterpreteerd. Dat gaat ook weer een hele tijd duren, misschien wel net zo lang als het opgraven en inventariseren zelf, bleek vanmiddag tijdens de bijeenkomst op het stadhuis.
Al in de 6de eeuw woonden hier mensen
Hoewel het leeuwendeel van de vondsten dateert vanaf de stichting van de stad ergens rond 1224, hebben de archeologen ook oudere zaken gevonden. ,,We kwamen steeds opnieuw kleine zwerfstukjes tegen, die voor een belangrijk deel stammen uit de Merovingische en Karolingische periode’’, zei Thijssen. ,,Zo vonden we bij de Karthuis een Merovingische scherf uit de 6de of 7de eeuw. Dat betekent dat de streek rond het huidige Roermond al eeuwen voor de stichting van de stad bewoond was.Quanta costa?
Overigens heeft de gemeente een subsidie van bijna 86.000 euro verstrekt voor het samenstellen van het overzicht en de inventarisatie van archeologische vondsten. De Stichting Rura deed daar nog eens 12.000 euro bij. De opgegraven vondsten gaan nu naar een provinciaal depot.