Kapplannen voor een eeuwenoude rode beuk.
Van oudsher zijn de Swalmerstraat en in het vervolg daarvan de Steegstraat de sjieke straten van Roermond geweest. Een tijdlang, ongeveer vanaf de jaren tachtig tot eind jaren negentig was er niet veel belangstelling voor de grote patriciërshuizen in deze straten en bouwde men liever nieuw inplaats van de vaak vervallen gebouwen op te knappen. Bij deze huizen hoorden natuurlijk ook grote tuinen met prachtige bomen en weelderig groen. Bomen om de tuinen in te richten waren vaak ook een statussymbool en zo werden exoten ook in deze tuinen aangeplant. Deels ontgaat het de gemeentelijk observatie en zo staan slechts een beperkt aantal bomen uit deze tuinen op de gemeentelijke bomenlijst. Een stukje verborgen cultuurhistorie, want vaak zijn deze bomen eeuwenoud en hebben ze diverse oorlogen voorbij zien komen en hebben generaties kinderen erin geklommen, gespeeld en van de koelte genoten.
De eerste rode beuken werden aangetroffen in de Alpen tussen 1680 en 1740. De huidige eigenaar gaf onlangs aan dat de beuk ongeveer 300 jaar oud is, hetgeen dus zou betekenen dat het een van de oudste rode beuken zou zijn in Nederland. Het planten van rode beuken werd eigenlijk pas gemeengoed in Nederland vlak na de Franse tijd toen de Engelse tuinkunst populair werd. Het zou dus kunnen dat deze rode beuk al op enige grootte werd aangeplant in Roermond op de voorname Swalmerstraat. De eerste rode beuken ontstonden uit een groene beuk. Uit 1 van de 10.000 zaadjes van een groene beuk ontstaat een rode beuk. De rode beuk was dus speciaal en duur. Vandaar dat deze dan ook als een statussymbool werd gezien waarmee men graag de rijkdom toonde aan het bezoek. Dit alles zorgt ervoor dat de beuk van hoge cultuurhistorische waarde is voor Nederland en Roermond in het bijzonder.
De gigantische rode beuk in de tuin van de voormalige muziekschool op Swalmerstraat 104 stond weliswaar eerst in de tuin van Steegstraat 6 maar omdat de gemeente plannen had om een doorgang vanuit de Swalmerstraat naar het stadspark te maken, bleef na renovatie van Steegstraat 6 door de stichting Stadsherstel, een stuk tuin in het bezit van de gemeente Roermond. Toen het plan om de doorgang te maken niet bleek door te gaan, werd in 1995 dit stuk tuin bij de verkoop van Swalmerstraat 104 gevoegd en verkocht. De eeuwenoude rode beuk was jaren in het bezit geweest van de gemeente Roermond en ging toen over in het bezit van een nieuwe eigenaar die vervolgens bijna 10 jaar bezig was met de verbouwing van de muziekschool en de achterliggende paardenstal annex koetshuis. Aan het einde van de bouwperiode kwam in 2004/2005 ook de tuin aan de beurt. Van tevoren was er al een doorbraak gemaakt in de oude tuinmuur om de nieuwe eigenaar toegang te geven tot de tuin. Er werd rond de 60 meter nieuwe tuinmuur gemetseld en de tuin werd gedeeltelijk bestraat want de nieuwe eigenaar had weliswaar een grote doorgang in het huis waardoor vroeger de koetsen naar het koetshuis reden, maar had het koetshuis een woonbestemming gegeven. Hij parkeerde zijn auto’s daarom achter in de tuin onder de beuk.
In 2007 kwam er vervolgens een plan op tafel om een garage/orangerie achterin de tuin te bouwen. Het vroegere koetshuis, annex garage, was immers tot extra woning getransformeerd. De omwonenden maakten tegen de bouwplannen bezwaar omdat het bestemmingsplan in dit historische gebied nu eenmaal geen ruimte biedt tot nieuwbouw van het oppervlakteformaat van een eensgezinswoning. Zeker niet omdat de gemeente zelf op roermond.nl de naastgelegen Caroluskapel, waarvan de geschiedenis zelfs teruggaat tot 1372, als ‘juweel in ’t groen’ omschrijft. Voor de omwonenden was het daarom onbegrijpelijk dat daarvoor 4 oude en grote taxussen moeten wijken en wellicht de leefruimte van de rode beuk nog meer in het gedrang kwam. Maar de gemeente besliste anders, de bouwvergunning werd afgegeven en het bestemmingsplan via een zijdeurtje omzeild. Omdat de eigenaar echter gaandeweg de bouwplannen wijzigde werd de vergunning bevroren en bleven de taxussen nog even in volle glorie staan. Het welbevinden van de rode beuk werd gewaarborgd in de standpuntbepaling van de gemeente met de opmerking dat ‘De monumentale beuk geen hinder zal ondervinden van het te realiseren bouwwerk’.
De omwonenden waren enigszins gerustgesteld omdat een verdere verstening van de achtertuinen even geen doorgang kon vinden. Immers, bij flinke stortbuien geraakte het oude rioleringsstelstel al regelmatig overbelast en kwam het regenwater terug naar boven en veroorzaakt daardoor wateroverlast. De oude tuinen zorgden vroeger natuurlijk zelf voor de waterafvoer doordat het water in de grond trok en zijn weg vond naar het grondwater. Een natuurlijke weg dus.
Hoewel veel mensen het nut van bomen in de binnenstad betwijfelen, bladeren lastig vinden en het liefst de zaag erin zetten, leveren bomen ongemerkt toch een grote bijdrage aan ons leefgenot. Een voorbeeld is het geluidsdempende effect door het bladerdak tegen de echo’s in een versteende omgeving en de functie van natuurlijke airconditioning waardoor het onder de boom tot soms 7 graden koeler kan zijn dan in een stenen omgeving. De boom pompt immers per dag duizenden liters water rond. Bovendien zorgt de schaduw ervoor dat in de zomer verkoeling onder de boom gevonden kan worden. De natuurlijke demping van de wind zorgt ervoor dat de pannen op de daken blijven liggen tijdens de maanden met de ‘r’ en tot slot zorgt de biodiversiteit ervoor dat vogels rond de boom leven en broeien en daarnaast rond de 400 levende organismen op en rond de boom te vinden zijn.
Met grote verbazing vernamen de bewoners een klein half jaar later na de bouwplanperikelen en de geruststellende woorden van de gemeente dat een kapvergunning was afgegeven voor de monumentale rode beuk die opeens ongeneeslijk ziek zou zijn. Hoewel voor de omwonenden gelijk natuurlijk ‘de liefde voor de steen’ van de huidige eigenaar in gedachten kwam, bleek er een rapport te zijn van een hovenier die in 20 regels het vonnis had geveld over de prachtige beuk. In nauwelijks een half jaar tijd had het regeltje dat de monumentale beuk geen hinder zou ondervinden van de bouwplannen een draai gemaakt van 180 graden. Het was zelfs een levensgevaarlijk object geworden werd de omwonenden verteld. Hoewel de omwonenden natuurlijk niet levensmoe waren zagen ze dat de eigenaar nog steeds het gehele autopark onder de boom parkeerde en concludeerden ze dat het wel zo’n vaart niet zou lopen. De pennen werden weer geslepen en de bezwaarschriften kwamen bij de gemeente weer binnen. Hoewel de gemeente uitging van te goeder trouw van de eigenaar en de hovenier en daarbij de eigenaar sprak over ‘miljoenen schade’ als de boom zou omvallen, bleek de gemeente toch niet bereid tot een versnelde procedure tot kap. Het rapport was een beetje mager, de hovenier had zelf de levensbedreigende zwam niet geconstateerd maar van horen zeggen van de eigenaar, en er werd in maart 2008 bladverlies geconstateerd voordat er zelfs blad aan de boom zat. De eigenaar volhardt in zijn stelling dat de boom ziek is en weigert vervolgens ook een aanbod van Dagblad De Limburger voor een second opinion. Klaarblijkelijk is een andere uitkomst dan een stervende boom niet gewenst ondanks dat de eigenaar overal zegt dat hij het een prachtige boom vindt die van hem niet hoeft te verdwijnen ...
Hoewel de definitieve beslissing nog niet is gevallen laat dit geval zien dat niet alleen de stenen bouwwerken maar ook bomen die tot ons cultuurbezit horen en vaak al langer staan dan de meeste huizen in Roermond, bedreigd worden door de onuitputtelijk drang naar verstening en het volbouwen van ieder gaatje dat er te vinden is. En dat terwijl we toch weten dat niemand kan leven in een stad die alleen uit steen bestaat. Zelfs een stad als New York koestert Central Park als groene long waar mensen iedere dag massaal naar toe trekken om een vleugje natuur op te snuiven. Het zou zonde zijn als deze unieke rode beuk verloren zou gaan voor Roermond. De rode beuk vormt samen met de aansluitende bomen een groene long in de Roermondse binnenstad. Kijk maar eens op Google-Earth, dan is het indrukwekkend hoe groot dit groene gebied is en hoe waardevol dit is voor Roermond. Het is dan ook wrang dat de gemeente Roermond als voormalig eigenaar wel invloed had op het behoud van de beuk maar inmiddels met moeite de kap kan tegenhouden na de particuliere verkoop.
Bijgaande foto’s zijn genomen in mei 2008, een week na de bladvorming van de rode beuk en laten de prachtige indrukwekkende stam zien met het jonge bladerdak. Een stam waar je met gestrekte armen met drie mannen/vrouwen omheen kunt staan en elkaars vingertoppen niet kunt aanraken.
Fotografie en tekst: Joep Pohlen (met dank aan René Wiermans voor het onderzoek naar de historie van de rode beuk)
Helaas dit is het resultaat.